Yoxsulluq içində, amma Avropa İttifaqında: Paşinyan Ermənistanı aclığa məhkum etməyə hazırdır
Ermənistanın baş naziri Nikol Paşinyan hökuməti respublikaya ərzaq təchizatı üçün alternativ marşrutlar tapmağa çağırıb. İrəvan Rusiya bazarından asılılığı azaltmağa çalışır, lakin hələlik bunun üçün imkanlar görmür. Eyni zamanda, respublika Avropa İttifaqına (Aİ) qoşulmaq ideyasından imtina etmir, bu isə ölkədə ərzaq böhranına səbəb ola bilər. Niyə Paşinyan öz vətəndaşlarını aclığa məhkum etməyə hazırdır? Bu suala NEWS.ru cavab tapmağa çalışıb.
Ermənistan hökuməti Aİ ilə yaxınlaşmaq üçün nə edir?
18 fevralda Ermənistan Parlamentinin Avropaya inteqrasiyası məsələləri üzrə komissiyasının rəhbəri Arman Yeqoyan bildirib ki, respublikanın Avropa İttifaqına qoşulması ilə bağlı qanun layihəsinin qəbulu üçün referendum keçirilməsi tələb olunmayacaq. Beləliklə, İrəvanın Avropaya inteqrasiyası kursuna sadiq qalmaq qərarı təsdiqlənib.
"Ermənistan Respublikasının Avropa İttifaqına üzvlük prosesinin başlanması haqqında" qanun layihəsi Ermənistan parlamenti tərəfindən 12 fevralda birinci oxunuşda qəbul edilib. 63 deputat layihənin lehinə səs verib, 7 deputat isə əleyhinə çıxıb. Lehinə səs verənlər arasında əsasən hakim "Vətəndaş Müqaviləsi" partiyasının deputatlarıdır. Müxalifət partiyaları isə sənədi tamamilə boykot ediblər.
Rusiya Xarici İşlər Nazirliyinin müavini Mixail Qaluzin bildirib ki, Ermənistan üçün Avropa İttifaqı ilə yaxınlaşmaq və eyni zamanda, Avrasiya İqtisadi Birliyinin (AİB) üzvü olaraq qalmaq çətin olacaq. "Bu və ya digər şəkildə, yəqin ki, bu ikivektorluluğu daim qorumaq çətin olacaq. Müəyyən mərhələdə hər halda seçim etmək lazım gələcək", - deyə diplomat qeyd edib.
Ermənistan hansı şərtlərlə Avropa İttifaqına qoşula bilər?
"Avropa İttifaqına qoşulma çox uzun bir prosesdir", - deyə erməni politoloq Qrant Mikaelyan NEWS.ru-a bildirib.
"Xatırladım ki, Ermənistanın Avropa İttifaqı ilə ümumi sərhədi yoxdur. Buna görə də, əgər Gürcüstan da ittifaqa qəbul olunmazsa, Ermənistanın Aİ-yə qoşulması haqqında danışmaq mümkün deyil, çünki bu ölkə Ermənistanın Aİ ilə məntiqi və siyasi əlaqə qurması üçün marşrut kimi nəzərdən keçirilirdi. Türkiyəyə doğru yenidən oriyentasiya isə respublikanın bütün siyasətinin çox maraqlı dəyişikliyidir. Bununla belə, Paşinyanın buna qərar verəcəyinə təəccüblənmərəm", - deyə Mikaelyan qeyd edib.
Politoloq həmçinin vurğulayıb ki, Aİ özü də Ermənistanı qəbul etməyə hazır deyil, çünki hazırda ittifaqa qoşulmaq üçün rəsmi müraciət edən ölkələrin növbəsi yaranıb. Onun sözlərinə görə, Ermənistan hələlik bu siyahıda yoxdur.
"Avropa İttifaqı öz tərəfindən artıq demək olar ki, genişlənmir və əksinə, yaxınlarda Böyük Britaniyanı itirib", - deyə o xatırladıb.
Ermənistan Aİ-a qoşularsa, nə ilə üzləşəcək?
18 fevralda hökumətin iclasında Paşinyan əsas malların təchizatı üçün alternativ variantlar tapmağa çağırıb. Baş nazir heç bir ətraflı məlumat verməyib, lakin hakimiyyətin "ərzaq təhlükəsizliyi sahəsində mümkün qədər çevik olması" lazım olduğunu vurğulayaraq, yerli istehsalın təşviqinin vacibliyini qeyd edib. İclasda əhalinin müxtəlif yaş qrupları üçün minimum ərzaq səbətlərinin hesablanması məsələsi də müzakirə edilib.
Hazırda Ermənistan taxılın təchizatı baxımından Rusiyadan kritik şəkildə asılıdır, yerli bazar isə ehtiyacların yalnız minimal hissəsini ödəyir. Respublika günəbaxan yağının və şəkərin bir hissəsini də Rusiyadan idxal edir.
Görünür, Aİ-yə yönəlmənin real qiymətinin tədricən anlaşılması erməni hakimiyyətini ərzaq təchizatının ənənəvi marşrutlarını yenidən nəzərdən keçirməyə məcbur edib.
Ermənistan üçün Aİ və AİB-də eyni vaxtda olmaq nəyə görə çətindir?
"Aİ və AİB daxilində əməkdaşlığı birləşdirmək mümkün deyil, çünki bunlar digər zonadan olan mallara qarşı öz bazarlarını qoruyan sərbəst ticarət zonasıdır", - deyə MDBMİ-nin Qafqaz Problemləri və Regional Təhlükəsizlik Mərkəzinin aparıcı elmi işçisi Nikolay Silayev NEWS.ru-ya izah edib.
"Əgər Ermənistan eyni vaxtda hər ikisində olarsa, gömrük müdafiəsində dəlik yaranacaq. Bundan əlavə, əgər İrəvan sərbəst ticarət zonasına daxil olarsa, Aİ-nin tələbi ilə Rusiyaya qarşı sanksiyaları tam şəkildə tətbiq etməli olacaq. Bununla da Ermənistanın Rusiya ilə ticarəti başa çatacaq, həmçinin respublikanın Avrasiya İttifaqında iştirakı da sonlanacaq", - deyə o qeyd edib.
Silayevin sözlərinə görə, İrəvan Avropa kursunu seçsə belə, tez bir zamanda iqtisadiyyatını yenidən qurmaq mümkün olmayacaq, həm iqtisadi, həm də sosial sahədə ciddi nəticələrlə üzləşəcək.
"Rusiya Ermənistan üçün əsas, bəlkə də ən böyük ticarət tərəfdaşıdır. Bundan əlavə, Ermənistanın digər AİB ölkələri ilə ticarət dövriyyəsi respublikanın xarici ticarətinin böyük hissəsini təşkil edir. İrəvan Rusiyanın enerji daşıyıcılarını endirimli qiymətlərlə alır. AİB-nin əmək bazarına giriş də unudulmamalıdır", - deyə ekspert qeyd edib.
Ermənistan üçün Rusiyadan ərzaq təchizatının alternativləri nə ola bilər?
Ermənilər üçün alternativ marşrut Qazaxıstan ola bilər. Lakin bu, Ermənistan üçün türk dünyası ilə daha dərin inteqrasiyaya doğru bir addım olacaq. Bununla belə, Qazaxıstanın Ermənistan bazarına çıxmağa nə qədər hazır olduğu aydın deyil.
Nəzəri olaraq, Ermənistan Rusiya məhsullarını Qazaxıstan və digər ölkələrdən alaraq əvəz edə bilər", - deyə Silayev qeyd edib. Lakin Rusiya məhsulları aşağı istehsal dəyəri və yaxşı təşkil olunmuş logistika daxil olmaqla əhəmiyyətli bazar üstünlüklərinə malikdir.
Onun sözlərinə görə, Ermənistanın yalnız iki tranzit marşrutu var - Gürcüstan və İran vasitəsilə.
Paşinyan üçün Avropa inteqrasiyası mövzusu niyə lazımdır?
Ermənistan müxalifəti hesab edir ki, Aİ-yə qoşulma mövzusu 2026-cı il parlament seçkilərində Paşinyanın əsas şüarı olacaq. Erməni baş nazirinin əleyhdarları Aİ-yə qoşulma ideyasını perspektivsiz hesab edir və AİB ilə daha sıx inteqrasiya kursunu dəstəkləyir.
"Paşinyan, əlbəttə ki, qarşıdakı parlament seçkilərində siyasi xal toplamaq və seçicilərə Aİ ilə yaxınlaşma kursunu nümayiş etdirmək istəyir. Amma mən tamamilə başa düşmürəm ki, vətəndaşlara AİB-dən çıxış halında dərin iqtisadi böhran və ərzaq qiymətlərinin artmasını vəd edərək necə siyasi kapital toplamaq olar. Əgər o, bu yolla daha çox populyarlıq qazanmaq istəyirsə, məncə, bu ən düzgün yol deyil" - deyə Silayev hesab edir.
O, vurğulayıb ki, Avropa kursunu seçdikdə Ermənistan Rusiyaya qarşı sanksiyalar tətbiq etməli olacaq.
"Belə qərarın nəticələri aydındır - İrəvan və Moskva arasındakı əlaqələrin zəifləməsi. Bununla belə, Rusiya Ermənistanla münasibətləri pozmaq niyyətində deyil. Heç kim buna getməyəcək. Moskva Ermənistanın suveren işlərinə qarışmır" - Silayev qeyd edib.
Bir sözlə, Paşinyan başa düşməlidir ki, Rusiya və AİB olmadan Ermənistan iqtisadiyyatını ağır böhran gözləyir. Buna görə də onun Avropa yoluna dair məsuliyyətsiz bəyanatları yalnız bütün uğursuzluqlara baxmayaraq, hər hansı yolla hakimiyyətdə qalmaq istəyinin təzahürüdür. Məhz buna görə də Paşinyan 2026-cı il seçkilərinə hazırlığa artıq indidən başlayıb.
