YENİ MİLLİ HƏDƏFLƏRİMİZDƏN BİRİ AZƏRBAYCANDA MEŞƏLƏRİN SAHƏSİNİ 5 İLDƏ 15, 10 İLDƏ 20%-Ə ÇATDIRMAQ OLMALIDIR

YENİ MİLLİ HƏDƏFLƏRİMİZDƏN BİRİ AZƏRBAYCANDA MEŞƏLƏRİN SAHƏSİNİ 5 İLDƏ 15, 10 İLDƏ 20 %-Ə ÇATDIRMAQ OLMALIDI.

Dünyada meşələrin ümumi sahəsi 4 milyard hektardır. Bunun təxminən yarsı 4 ölkənin payına düşür: Rusiya Federasiyasında 809 milyon ha., Braziliyada 478 milyon ha., Kanadada 310 milyon ha., ABŞ-da və 303 milyon hektarı meşə ərazisi vardır. Son 200 ildə dünya üzrə meşə ərazilərinin sahəsi 2 dəfədən çox azalmışdır.
Yerigəlmişkən Braziliya florası növ müxtəlifliyinə görə birinci yerdədəir- 40 min növ!.
Qafqazda 6500, Azərbaycanda 4500 bitki növü yayılmışıdr. .

Azərbaycanda meşələrin ümumi sahəsi 1021 min hektardır. Bu da Azərbaycan ərazisinin 11,8%-ni təşkil edir. Bu rəqəm Rusiya Federasiyasında 44%, Latviyada 41%, Gürcüstanda 39% təşkil edir.
Azərbaycanda adambaşına 0,12 ha meşə düşür.
XVIII-XIX əsrlərdə indiki Azərbaycan ərazisinin 35%-i meşə ilə örtülü olmuşdur.

Azərbaycanın meşə ərazilərinin 49%-i Böyük Qafqazın, 34%-i Kiçik Qafqazın, 15%-i Talış zonasının və 2%-i Aran zonasının (Naxçıvan MR ilə birgə) payına düşür.
Meşələrdə ən çox fıstıq (31,68%), vələs (26,01%) və palıd (23,4%) cinsləri yayılmışdır.
Respublikamızın meşələrində 48 fəsiləyə, 135 cinsə mənsub olan 450 növ ağac və kollar bitir. Bu isə Resublika florasındakı bitki növlərinin 11-%-ni təşkil edir. Azərbaycan dendroflorasının tərkibində 70 endem növə təsadüf edilir. Bu da ümumi ağac və kol bitki növlərinin 16%-i deməkdir. Endem- yəni yalnız bir regionda bitən, ora üçün xüsusui, məxsusi olan, başqa yerdə rast gəlinməyən. Müqəddəs Yelena adasının florasının 85 %-i, Qalaqapos adalarının 97 %-i endem növlərdir.
Aparılan təhlillərə görə 1975-ci ildə Azərbaycanda 24, 1984-cü ildə 28, 1989-cu ildə isə 45 növ nadir və nəslikəsilməkdə olan ağac və kol bitkiləri müəyyən edilmişdir. Hal-hazırda isə bu rəqm 200-ə yaxınlaşır..
Meşələrimizdə cavan ağaclar 11,2%, orta yaşlı ağaclar-63,3%. yaşı ötümüşlər isə -12,1%-ini təşkil edir. Ən çox karbon toplayanlar isə cavan ağaclardır. Digərləri topladıqlarını toplayıb, yerində durub. Meşələrimizdə 150 növ yabanı meyvə bitir.

YUNESKO-nun qiymətləndirməsinə görə son dövrlər yararlı əkin sahələrinin hər il 6 mln. Hektarı səhralaşma nəticəsində yararsız hala düşür. 10-12 milyon hektar meşə sahəsəi məhv olur. Respublikamızda ekoloji gərgin rayonlardan hesab edilən Böyük Qafqazın Cənub yamaclarında meşələrin yuxarı sərhəddi 200-500 m aşağı enmiş, antropogen amillərin təsirindən torpaq erroziyası sürətlənmişdir.

Meşələrin təbiətdə ən böyük rolu - hər hektarın il ərzində 10-20 ton karbon qazını udaraq əvəzində oksigen ixrac etməsidir.

Meşələr yerin quru hissəsinin 35 %-ni təşkil edir, heyvan, həşarat, bitki növlərinin 80%-dən çoxuna ev sahibliyi edir. 1,6 milyarddan çox insan yaşayış, dolanışıq üçün, təxminən 2 milyard insan, isitmək üçün meşə odunundan asılıdır.

Meşəsizlik nə deməkdir:
Səhrəlaşma;
Əkinə yararsız torpaqlar;
Şoran torpaqlar;
Oksigensiz hava;
Tozlu hava;
Səs-küylü şəhər;
Bulaqların, çayların, artezanların quruması;
Quşların uçub getməsi;
Biomüxtəlifliyin evinin dağlması...

Sel, daşqın, sürüşmə,
Bəlkə də zəlzələ, Nuhun tufanı, bədbəxtlik, qiyamət...

Elm və Təhsil Nazirliyi Botanika İnstitutunun aparıcı elmi işçisi, biologiya üzrə fəlsəfə doktoru, dosent, ekspert Sadıq Qarayev