Əmək haqqının hansı hissəsi borca yönəldilə bilər?!
Son dövrlərdə işçilərin əmək haqqından qanunsuz tutulmalarla bağlı Neftçilərin Hüquqlarını Müdafiə Təşkilatına çoxlu suallar daxil olurdu. Müraciət edən işçilər (bunların içərisində neftçilər də çoxluq təşkil edirdi) bildirirdilər ki, banklar onlarla bağlanmış müqaviləni və yaranmış borcu əsas tutaraq, razılıqları olmadığı hallarda, qanunsuz olaraq bütün əmək haqqları tutulur.
Nəhayət ki, verilmiş sorğuya uyğun olaraq, Azərbaycan Respublikası Konstitusiya Məhkəməsinin bu barədə ədalətli və qanuni qərarı da qəbul olundu.
Həmin dövrdə də, indi də bizim mövqeyimiz əmək qanunvericiliyinə uyğun belə idi:
Əmək Məcəlləsinin 176-cı maddəsinə əsasən işçilərin əmək haqqından tutulmalar 100 faiz məbləğdə həyata keçirilə bilməz, yalnız bu qanunda nəzərdə tutulan qaydada və həddə tutula bilər.
İşçilərin könüllü razılığı olmadan, onların əmək haqqından Əmək Məcəlləsinin 176-cı maddəsində nəzərdə tutulan həddən artıq və ya 100 faiz həddə tutulmalar ola bilməz.
Belə ki, Azərbaycan Respublikasının Əmək Məcəlləsinin 176-cı maddəsində tutulmalar aşağıdakı qaydada tənzimlənir:
Əmək Məcəlləsinin 176-cı maddəsinin 1-ci hissəsi: hər dəfə əmək haqqı verilərkən tutulan bütün məbləğlərin ümumi miqdarı işçiyə verilməli olan əmək haqqının 20 faiz, qanunvericilikdə nəzərdə tutulmuş hallarda isə 50 faizindən artıq ola bilməz.
Əmək Məcəlləsinin 176-cı maddəsinin 2-ci hissəsi: əmək haqqından bir neçə icra sənədinə əsasən məbləğlər tutularkən, bütün hallarda işçinin əmək haqqının 50 faizi saxlanmalıdır.
Əmək Məcəlləsinin 176-cı maddəsinin 3-cü hissəsi: maddənin 1 və 2-ci hissələri ilə müəyyən edilmiş məhdudiyyətlər islah işləri çəkərkən, alimentlərin tutulması, sağlamlığa vurulmuş ziyanın ödənilməsi, ailəni dolandıranın itkisi nəticəsində zərər çəkmiş şəxslərə vurulmuş ziyanın ödənilməsi və cinayət nəticəsində vurulmuş ziyanın ödənilməsi zamanı işçiyə verilən əmək haqqından məbləğlərin tutulmasına şamil edilmir.
Əmək Məcəlləsinin 176-cı maddəsinin 3-cü hissəsində göstərilən tutulmalar işçinin əmək haqqının 70 faizindən çox ola bilməz.
Əmək Məcəlləsinə və Əmək müqaviləsi ilə müəyyən edilmiş əmək funksiyasını yerinə yetirən işçinin qanunvericiliklə müəyyən edilmiş məbləğdən aşağı olmayan əmək haqqı almaq hüququ vardır.
Konstitusiya Məhkəməsinin 20. 07. 2023 -cü il tarixli Qərarı:
- Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının 12,16 və 35-ci maddələrinin, habelə, AR Əmək Məcəlləsinin 175 və 176-cı maddələrinin hüquqi mahiyyəti və təyinatına uyğun olaraq, əmək haqqının sosial-iqtisadi funksiyasının təmin edilməsi baxımından kreditorla bağlanmış könüllü razılaşmaya əsasən borclunun əmək haqqından akseptsiz qaydada tutmanın əlli faiz həddində aparılması mümkün hesab edilsin.
Azər Quliyev
Konstitusiya Məhkəməsinin qərarını bu linkdən oxuya bilərsiniz:
https://constcourt.gov.az/az/decision/1372
